کد مطلب:46214 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:32

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

وجود چيست .اگر وجود هر چيز را فرا مي گيرد پس عدم چيست ؟

ما نسبت به اشياء همواره دو معني را تشخيص ميدهيم و هر دو را در مورد آنها صادق ميدانيم آن دو چيز، يكي هستي است و ديگري ماهيت و چيستي مثلاً ميدانيم كه انسان هست، درخت هست، عدد هست، اما هر كدام چيستي و ماهيتي جداي از ديگري دارند.و لذا اگر بگوئيم عدد چيست يك پاسخ دارد و اگر بگوئيم انسان چيست پاسخ ديگري دارد. خيلي چيزها هستي روشني دارند يعني ميدانيم كه هستند اما نميدانيم كه چيستند. مثلاً ميدانيم حيات هست، انديشه هست اما نميدانيم حيات و فكر چيست.

و بسياري چيزها را ميدانيم كه چيستند مثلاً دائره تعريف روشني نزد ما دارد و ميدانيم كه دايره چيست اما نميدانيم در طبيعت عيني و خارجي دايره واقعي وجود دارد يا ندارد. پس معلوم ميشود هستي غير از چيستي و ماهيت است. (ر.ك: آشنايي با علوم اسلامي مرحوم مطهري، بخش فلسفه، درس 6)

از طرفي ميدانيم كه اين كثرت و دوگانگي ماهيت دو جور صرفا ذهني است يعني در ظرف خارج هر شيئي دو چيز نيست مثلاً اين چنين نيست كه درخت يا خانه يا ماشين خارجي و عيني در عين وحدت دو چيز باشند كه بخشي از آن چيستي و ماهيت آن باشد و بخشي از آن هستي و وجود آن. بلكه يك حقيقت در خارج وجود دارد و هنگامي كه به آن علم پيدا ميكنيم و صورتي از آن در ذهن ما حاصل ميشود اين خاصيت ذهن ماست كه چيستي آن شيء را موضوع قرار ميدهد و هستي را بر آن حمل ميكند به اين صورت كه درخت موجود است. خانه يا ماشين موجود است. تا گفتار و ارتباط با ديگران و نقل قول و تشكيل قضاياي ذهني و قياس و فكر ميسر گردد.

نتيجه اينكه دوگانگي و انفكاك وجود و ماهيت اختصاص به ذهن ما دارد اما در صحنه خارج يك حقيقت بيشتر موجود نميباشد و آن هستي و وجود اشياء است.

در برابر »وجود« ، »عدم« قرار دارد كه از نظر مفهومي با يكديگر تقابل دارند. گاهي منظور »عدم مطلق« است و گاهي »عدم نسبي«. اما عدم مطلق آن است كه هيچ بهره اي از وجود در واقع ندارد مانند شريك خداوند كه در جهان هستي وجود ندارد. »و يعبدون من دون الله... قل اتنبئون الله بما لايعلم في السموات و في الارض؛ به جاي خدا چيزهايي را مي پرستند... بگو: آيا خدا را به چيزي كه در آسمان ها و در زمين نمي داند خبر مي دهيد!؟« (يونس، آيه 18).

»عدم نسبي« آن است كه بهره از وجود دارد اما برخي كمالات و ويژگي ها را نسبت به موجودات ديگر ندارد. مانند بي بهره بودن جاهل از علم كه اگر چه وجود او را فرا گرفته است اما از مرتبه وجودي علم بي بهره است.